Podstawę obliczenia podatku stanowi dochód – co do zasady – rozumiany jako przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania. Przepisy podatkowe przewidują jednak jeszcze pewne odliczenia obniżające podstawę opodatkowania.

Jedną z nowych ulg jest tzw. ulga dla klasy średniej rekompensująca utratę możliwości odliczenia składki zdrowotnej od podatku. Ulgę będzie stosować się do pracowników lub podatników osiągających przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Kwotę ulgi oblicza się według wzoru:

• (A × 6,68% – 4.566 zł) : 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 68 412 zł i nieprzekraczającego kwoty 102.588 zł,
• (A × (-7,35%) + 9.829 zł) : 0,17, dla A wyższego od 102 588 zł i nieprzekraczającego kwoty 133.692 zł.

„A” oznacza sumę uzyskanych przez podatnika w roku podatkowym i podlegających opodatkowaniu według skali przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy oraz uzyskanych w ciągu roku przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej pomniejszonych o koszty prowadzenia tej działalności, z wyłączeniem z tych kosztów składek na ubezpieczenia społeczne zapłaconych w roku podatkowym.

Kwotę ulgi dla pracowników lub podatników – przedsiębiorców w wysokości określonej wyżej będzie się stosować, jeżeli suma uzyskanych w roku podatkowym przychodów obliczona zgodnie ze wzorem wynosi co najmniej 68.412 zł i nie przekracza kwoty 133.692 zł.

Ulgę pracowniczą stosuje się już w trakcie roku przy obliczaniu miesięcznych zaliczek na podatek. Za miesiące, w których podatnik uzyskał w danym zakładzie pracy przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy w wysokości wynoszącej od 5.701 zł do 11.141 zł, które podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, płatnik pomniejsza dochód o kwotę ulgi. Oblicza się ją według wzoru:

• (A × 6,68% – 380,50 zł) : 0,17, dla A wynoszącego co najmniej 5.701 zł i nieprzekraczającego kwoty 8 549 zł,
• (A × (-7,35%) + 819,08 zł) : 0,17, dla A wyższego od 8.549 zł i nieprzekraczającego kwoty 11 141 zł.

„A” oznacza uzyskane w ciągu miesiąca przychody ze stosunku pracy i pokrewnych.

Jeżeli podatnik złoży sporządzony na piśmie wniosek o niepomniejszanie dochodu o kwotę ulgi dla pracowników, płatnik nie pomniejsza dochodu najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał wniosek. Wniosek ten należy składać odrębnie dla każdego roku podatkowego.

Od 1 stycznia 2021 r. zwolnione od podatku dochodowego będą przychody podatnika do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł, osiągnięte:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 updof (działalność wykonywana osobiście),
• z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub 5-proc. podatkiem od własności intelektualnej albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

– który w roku podatkowym w stosunku do co najmniej czworga dzieci wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało, lub sprawował funkcję rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą, a w przypadku pełnoletnich uczących się dzieci – wykonywał ciążący na nim obowiązek alimentacyjny albo sprawował funkcję rodziny zastępczej.

Mowa tu o dzieciach:

• małoletnich,
• pełnoletnich otrzymujących zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,
• pełnoletnich do ukończenia 25. roku życia, uczących się w szkołach krajowych lub zagranicznych, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie stosowały do swoich dochodów podatku liniowego lub zryczałtowanego, oraz nie uzyskały dochodów podlegających opodatkowaniu na zasadach ogólnych (skala) lub przychodów objętych zerowym PIT dla młodych (do 26 lat), a także zwolnionych pochodzących z nielegalnego zatrudnienia, w łącznej wysokości przekraczającej 3.089 zł, z wyjątkiem renty rodzinnej.

Przy ustalaniu prawa do zwolnienia nie uwzględnia się dziecka, które w roku podatkowym, na podstawie orzeczenia sądu zostało umieszczone w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych.

Podatnik korzystający z takiej ulgi będzie obowiązany złożyć w terminie od 15 lutego do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym informację, według ustalonego wzoru, zawierającą dane o liczbie dzieci i ich numery PESEL, a w przypadku braku tych numerów – imiona, nazwiska oraz daty urodzenia dzieci.

Informacji nie trzeba będzie składać, jeżeli w złożonym zeznaniu podatkowym, w którym podatnik dokonał odliczenia ulgi na dzieci na podstawie art. 27f updof, oświadczył, że równocześnie skorzystał ze zwolnienia „dzieci 4+” i prawo do zastosowania tego zwolnienia i tego odliczenia przysługiwało w stosunku do tych samych dzieci.

Kolejne nowe zwolnienie dotyczy aktywnych zawodowo osób uprawnionych do emerytury lub renty. Zwolnione będą przychody:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 updof oraz
• z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub 5-proc. podatkiem od własności intelektualnej albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

otrzymane przez podatnika po ukończeniu 60. roku życia w przypadku kobiety i 65. roku życia w przypadku mężczyzny, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym 85.528 zł.

Ulgę będzie można zastosować pod warunkiem, że podatnik podlega z tytułu uzyskania tych przychodów ubezpieczeniom społecznym w rozumieniu ustawy systemowej oraz mimo nabycia uprawnienia, nie otrzymuje:

• emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników,
• emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin,
• emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin,
• emerytury lub renty rodzinnej, o których mowa w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
• świadczenia, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 4a tj. pieniężnego otrzymywanego po zwolnieniu ze służby przez funkcjonariuszy służb mundurowych oraz żołnierzy, w związku ze zwolnieniem tych osób ze służby stałej,
• uposażenia przysługującego w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego, o których mowa ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych.

Oznacza to, że zwolnienie dotyczy np. pracowników czy zleceniobiorców, którzy osiągnęli wiek emerytalny, ale nie przeszli na swoje świadczenie i go nie pobierają.

Przykład 2
Ulga dla seniora
Kobieta w wieku 61 lat podjęła pracę na umowę zlecenia, z wynagrodzeniem 1.700 zł miesięcznie. Z umowy podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, a przychód pochodzi z działalności wykonywanej osobiście. Nie pobiera emerytury. Jej wynagrodzenie będzie zwolnione z podatku dochodowego. Zleceniodawca – płatnik nie będzie pobierał zaliczek na podatek po otrzymaniu od zleceniobiorczyni pisemnego oświadczenia o stosowaniu ulgi.

Jedno z zupełnie nowych zwolnień dotyczy przychodów pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 13 lit. a ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz przychodów pracownika w części, w jakiej pracodawca nie ujawnił ich właściwym organom państwowym.

Ustawa definiuje „nielegalne zatrudnienie lub nielegalną inną pracę zarobkową”. Jednak dla potrzeb tego zwolnienia liczy się tylko nielegalne zatrudnienie rozumiane jako zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków.

Co istotne, zwolnienie odnosi się do „pracy na czarno” zaistniałej także przed 1 stycznia 2022 r., z wyjątkiem przypadków, gdy przed tym dniem właściwy organ wszczął postępowanie w związku z tym nielegalnym zatrudnieniem lub nieujawnieniem części wynagrodzenia ze stosunku pracy. Oznacza to, że zwolnienie zadziała wstecznie, a nie tylko do przychodów uzyskanych począwszy od 1 stycznia 2022 r. Osoby, które dotychczas pracują/pracowały nielegalnie lub osiągały wyższe wynagrodzenia niż wykazane do opodatkowania, nie zostaną obciążone podatkiem od tych ukrytych przychodów.

Nieopodatkowane będą przychody podatnika, który przeniósł miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł, osiągnięte:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej i spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 updof,
• z pozarolniczej działalności gospodarczej, do których mają zastosowanie zasady opodatkowania według skali podatkowej, podatkiem liniowym lub 5-proc. podatkiem od własności intelektualnej albo ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym w zakresie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

– w czterech kolejno po sobie następujących latach podatkowych, licząc od początku roku, w którym podatnik przeniósł to miejsce zamieszkania, albo od początku roku następnego.

Zwolnienie przysługuje pod warunkiem, że:

1) w wyniku przeniesienia miejsca zamieszkania na terytorium Polski podatnik podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu oraz

2) podatnik nie miał miejsca zamieszkania w Polsce w okresie obejmującym:

• trzy lata kalendarzowe poprzedzające bezpośrednio rok, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium RP oraz
• okres od początku roku, w którym zmienił miejsce zamieszkania na Polskę, do dnia poprzedzającego dzień, w którym zmienił miejsce zamieszkania na terytorium Polski, oraz

3) podatnik:

• posiada obywatelstwo polskie, Kartę Polaka lub obywatelstwo innego niż Polska państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa należącego do EOG albo Konfederacji Szwajcarskiej lub
• miał miejsce zamieszkania:

– nieprzerwanie co najmniej przez okres, o którym mowa w pkt 2, w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub państwie należącym do EOG, Konfederacji Szwajcarskiej, Australii, Republice Chile, Państwie Izrael, Japonii, Kanadzie, Meksykańskich Stanach Zjednoczonych, Nowej Zelandii, Republice Korei, Zjednoczonym Królestwie Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej lub Stanach Zjednoczonych Ameryki lub

– na terytorium Polski nieprzerwanie przez co najmniej 5 lat kalendarzowych poprzedzających okres, o którym mowa w pkt 2 oraz

4) posiada certyfikat rezydencji lub inny dowód dokumentujący miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w okresie niezbędnym do ustalenia prawa do tego zwolnienia oraz

5) nie korzystał uprzednio, w całości lub w części, z tego zwolnienia – w przypadku podatników, którzy ponownie przeniosą miejsce zamieszkania na teren Polski.

Zwolnienie będzie stosowane do podatników, którzy przenieśli tu miejsce zamieszkania po 31 grudnia 2021 r.

Przypomnijmy, że zwolnione z podatku dochodowego są przychody:

• ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej, spółdzielczego stosunku pracy,
• z umów zlecenia, o których mowa w art. 13 pkt 8 updof,
• z tytułu odbywania praktyki absolwenckiej, o której mowa w przepisach ustawy z 7 lipca 2009 r. o praktykach absolwenckich,
• z tytułu odbywania stażu uczniowskiego, o którym mowa w art. 121a ustawy z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe

otrzymane przez podatnika do ukończenia 26. roku życia, do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 85.528 zł.

Od 1 stycznia 2022 r. roczny limit przychodów uprawniający do zwolnienia nie ulegnie zmianie.

Nowym odliczeniem od dochodu będą składki członkowskie zapłacone na rzecz związków zawodowych, w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 300 zł.

Przy obliczaniu kwoty przychodów podlegających wymienionym wcześniej zwolnieniom od podatku nie będą uwzględniane przychody podlegające opodatkowaniu zryczałtowanym podatkiem dochodowym na podstawie, zwolnionych od podatku dochodowego oraz od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Ponadto, suma przychodów zwolnionych od podatku, tj. u młodych do 26 lat, dla seniorów, dla rodzin wielodzietnych oraz powracających do Polski, nie może w roku podatkowym przekroczyć kwoty 85.528 zł.

Przedstawione zwolnienia podatkowe będą stosowane już trakcie roku podatkowego przez płatnika przy poborze zaliczek na podatek, jeżeli podatnik złoży płatnikowi sporządzone na piśmie oświadczenie, że spełnia warunki do stosowania tych zwolnień.

W oświadczeniu dotyczącym spełnienia warunków do stosowania zwolnienia dla powracających do Polski, podatnik wskaże również rok rozpoczęcia i zakończenia stosowania zwolnienia. Płatnik uwzględni zwolnienie najpóźniej od miesiąca następującego po miesiącu, w którym otrzymał oświadczenie, nie dłużej niż do upływu terminu wskazanego przez podatnika. Jeżeli podatnik powiadomi płatnika o zmianie stanu faktycznego wynikającego z oświadczenia, płatnik pominie zwolnienie najpóźniej od kolejnego miesiąca, w którym otrzymał powiadomienie.

Podstawa prawna

Ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw.